Jantziei buruzko teoria

Jantziak eta hauekin lotutako hitzak

Arropa: kaleko arropa, kirol arropa, mendi arropa edo mendiko arropa
Aldagarri - aldatzeko ('azpiko jantziak', 'muda')
Anoraka
Atorra – alkandora, atorrabarneko edo larru-haseko,
tirantedun atorrabarneko (elastiko)
Azpantar – galtxamotx (≠ galtzamotz)
Beroki
Bufanda
Buruzapi
Eskularru(ak)
Galtzak, galtza barren, galtzamotz (≠ galtxamotx), galtza
luze (→ galtzak askatu, → galtzak bete lan izan, → galtzak goititu - galtzak goratu ‘remangarse los pantalones’)
Prakak, praka barren: praka barrena hartu, praka barrenak tolestu
Galtzerdi (‘media’, ‘calcetín’), galtzerdi luze, galtzetin Galtzontzilo – galtxoin – galtzazpi
Galtzipurdi ('galtzen ipurdiko aldea')
Gorbata (= ttattar)
Jaka, artilezko jaka
Jantzi (eski jantzi, kirol jantzi...) – janzki (etiketa janzki)

Jertse – elastiko (1. jertsea, 2. larru-hasekoa) – trikota Kapela 'buruan jartzen den zeinahi jantzi'
Kuleroa – azpiko galtza
Bainujantzi, bikini, tanga
Bularretako
Gerriko
Mandar, mantal (1. bata, 2. sukaldeko mandarra)
Mantelina 'burua estaltzeko zapia, batez ere emakumeek
elizara joateko erabiltzen dutena'
Oinetako (kirol oinetako, mendi oinetako...)
Soineko 'jantzia; batez ere gorputz enbor osoa estaltzen
duen jantzia' Soingaineko – kapa
Traje
Txamarra 'jaka'
Txandal
Txapel – boneta
Zapata – oski, zapata takoidun, bota, zapatila – txapin
(etxekoa bereziki) Zira
Jantziekin lotutako hiztegia:
adabaki "saretua edo zulatua dagoenari josten zaion oihal edo ehunezko zatia" (adabatu – adabakitu)

azpildura (azpildu, azpildura hartu): azpildura hartu beharra dauka gona barrenean, luzeegia delako
jantzi – beztitu – jarri - paratu, erantzi, biluzi (biluzgorritu, larrugorritu), kendu
garbitu ≠ zikindu
erkotx ‘behar baino talla bat gutiago duena’ (erkoxtu) zikinestali ≠ zikinkor
koadrodun - koadrakari, marradun - marrakari, loratu - loredun
– lorakari
alkandora hutsean – alkandora hutsik - atorra-has - atorra
hutsean - atorra hutsik buru-has
mahuka, mahuka-has, mahuka-hutsik
begite – botoi zulo, botoi
belus ('terciopelo', 'pana'), ehun ('edozein hari edo zuntz
mota ehoz, ehunduz egiten den ekaia'; artilezko ehuna, lihozko ehuna, ehun lodia, ehun mehea), oihal ('artilezko ehun sarria')
ile orratz
lokarri (zapata lokarri, oinetakoen lokarri)
josi, puntu egin – trikotatu; jostun, jostura ('costura')
orratz - jostorratz, orratz begi – orratz zulo – jostorratz begi,
orratz buru beltz, orratzontzi – jostorratzontzi, galtzorratz ('trikotatzeko orratz handia'), orratza bi doblekoa = iskilinba giltzatua = kate orratz ('imperdible'), iskilinba - orratxikin, iskilinbaontzi, iskilinbeltz

hari, albainu ('hari-zuntza', 'hari hauskorra, behin-behineko jostura egiteko erabiltzen dena'), albainutu = hariztatu ('jostorratzaren begitik albainua sartu') ≠ albaindu ('albainuz josi, behin-behineko jostea egin')
titare
xatar - haur xatar – troxa - pixoihal, troxatu zarpa = piltzar = pilda
Beste hitz eta esamolde batzuk:
alai (soineko alai = kolore biziko)
alderantziz – aldrebes – itzuleko aldetik paratu – binperreko
aldera paratu ('jertsea alderantziz jantzi'), aurki aldera paratu, atzekoz aurrera jarri (atzekoa aurrean), binperrez jantzi = barrukoz kanpora (barrukoa kanpo aldera) – ifrentzuz jarri (barrukoa kanpo aldera), azpikoz gora jarri, gainekoz azpira (behekoa goian eta goikoa behean), aurki / ginber – binper - ifrentzu
arin (mendi oinetako arin)
biluzik, biluzgorrian – biluzgorririk – larru gorri(t)an
eroso (mendi oinetako eroso)
merkealdi
toles – plegu – tolestura - izur (izurrezko gona)
pasaratu – sareztatu ('saretu den ehuna bete edo urratu edo
zulatu dena josi', zurcir erdaraz): galtzerdi saretua pasaratu, zarpa zaharrak hari zaharrez pasaratzen
saretu

tolestu
ziraia – betun, ziratu ('ziraia eman')